درشرايط ويژه (مثلاشکستن سنگ ها)هيدروکربن تجمع يابد.

◄   عوامل موثر بر تخلخل ونفوذپذيري سنگ مخزن:
عوامل مختلف زمين شناسي ممکن است حجم فضا هاي خالي سنگ راتغييرداده وتخلخل کم تريا بيش تر ايجاد نمايد تراکم سيماني شدن وتبلور مجددسبب کاهش تخلخل ولي انحلال دولوميتي شدن ودرزوشکاف برداشتن باعث افزايش تخلخل مي شود. هرقدراختلاف فشاردوسر يک سنگ مخزن وهم چنين سطح مقطعي که مايع ازآن عبورمي کندبيش تر باشد نفوذ پذيري افزايش مي يابد وهرچه قدر لزجت سيال بيش تر باشد وطول مسير انتقال سيال بيش تر باشد، نفوذ پذيري کم تر مي شود. طبق فرمول زير:

 

؟


Q  «  نفوذ پذيري
K  »  ضريب نفوذ پذيري
A  «  سطح مقطع
L  »  طول
    »  اختلاف فشار
   «  لزجت سيال

◄   انواع مهم سنگ مخزن:
طبقه بندي سنگ مخزن براساس جنس سنگ انجام مي گيرد چون بيش تر مخازن عمده نفت وگاز جهان درسنگ هاي مخزن رسوبي قرار دارند. اين طبقه بندي ازنوع سنگ هاي رسوبي الهام مي گيرد. سنگ مخزن مهم ازنظر ميزان ذخيره وتعداد در سه گروه عمده آواري، کربناته و متفرقه قرار مي گيرد.

◄   سنگ مخزن هاي آواري :

سنگ مخزن هاي آواري به گروه هاي زير تقسيم مي شود:

      +   سنگ مخزن هاي ماسه سنگي: سنگ مخزن هاي ماسه سنگي خود به کوارتز آرنايت ها،ماسه سنگ هاي گري وکي ،ماسه سنگ هاي کوارتزيتي وماسه سنگ هاي آرکوزي تقسيم مي شود. که ازاين ميان ماسه سنگ هاي گري وکي وآرکوز کم ترين پتانسيل وماسه سنگ هاي کوارتز آرنايتي به علت جورشدگي وگردشدگي خوب ورس شدگي (مچوريتي بالا) رادارند،بهترين پتانسيل سنگ مخزن رادارند. يکنواختي تخلخل ونفوذ پذيري درسنگ هاي ماسه بيش از کربناته بوده وهم چنين تعداد مخازن نفت وگاز کش شده در ماسه سنگ ها بيش از انوا ع ديگرسنگ مخزن هاست(*ولي ميزان ذخيره ومقدار کل بهره برداري ازمخازن کربناته بيش تر است. )
ماسه سنگ بورغان به سن کرتاسه، سنگ مخزن ميدان نفتي بورغان را که بزرگ ترين ميدان نفتي ماسه سنگي جهان است را درکويت مي سازد.

      +   سنگ مخزن هاي کنگلومرايي : چون مقدارکنگلومرا درحوضه هاي رسوبي زياد نيست ازاين رو نقش مهمي را درايجاد مخازن نفت وگاز ايفا نمي کند. سنگ مخزن هاي کنگلومرايي معمولا به صورت عدسي درداخل ماسه سنگ هاموجود مي باشند. درپنسيلوانيا ،شرق تگزاس وچين سنگ مخزن هايي از جنس کنگلومرا ديده شده است.

      +   سنگ مخزن هاي کربناته: بيش تر ذخاير کشف شده درايران وخاورميانه دراين گونه سنگ مخازن قراردارند. قابليت جريان نفت درسنگ مخزن کربناتي درز دار ،به مراتب بيش ازسنگ مخزن ماسه سنگي متوسط است. سنگ هاي کربناته خودبه دوگروه اصلي سنگ هاي آهکي وسنگ هاي دولوميتي تقسيم مي شود.

      +   سنگ هاي آهکي : سنگ هاي آهکي براساس طبقه بندي هاي مختلف تقسيم بندي مي شود. دراين ميان سنگ هاي کربناته دانه ريز آواري مثل رس سنگ ها(ميکرايت)کم ترين پتانسيل سنگ مخزن را دارايند. واما گرين استون واوواسپارايت به دليل آن که داراي ماتريکس رسي کم تر ومچوريتي بهتري است ،پتانسيل بالاتري براي مخزن بودن را دارايند. واما تبديل آهک به دولوميت باعث افزايش يازده درصدي تخلخل سنگ مي گردد. به عنوان مثال سنگ مخزن آسماري آهکي است و سنگ مخزن خانگيران ومزدوران دولوميتي است.

      +   سنگ مخزن متفرقه : سنگ مخزن هاي عمده اين گروه شامل سنگ هاي آذرين ودگرگوني وشيل هاي شکاف داراست اين کانسارها اگرچه ازنظر زمين شناسي به علت تجمع نفت وگاز درمخزن هاي غيرمتعارف جالب هستندولي ازنظراقتصادي حائز اهميت نمي باشند. مثلا درژاپن وآرژانتين درداخل توف ها وسنگ هاي ريوليتي نفت ذخيره شده است.

◄   پوش سنگ (Cap Rock)
پوش سنگ ها درواقع سنگ هايي هستند که مي توانند از حرکت روبه بالاي هيدروکربن جلوگيري نمايند. پس پوش سنگ سنگي است نفوذ ناپذير که عموما کيفيت يک پوش سنگ به ضخامت ،ارتفاع ستون هيدروکربن زير آن فشار جانبي وگسترش جانبي آن بستگي دارد. باافزايش پارامترهاي فوق کارايي يک پوش سنگ افزايش مي يابد.

◄   انواع مهم پوش سنگ:

انواع مهم پوش سنگ درپنج گروه زير قرارمي گيرد.

      +   سنگ هاي پوشش تبخيري : مهم ترين سنگ پوشش ها را سنگ نمک وسنگ گچ تشکيل مي دهند. نمک ازناتراواترين کاني هاست. هم چنين خاصيت پلاستيک داردوهم چنين انيدريت نيز داراي اين ويژگي هاست درنتيجه يا نمي شکند ويا اگر گسلي از داخل آن عبورکند نمک آن شکستگي را مي پوشاند. يکي ازمعروف ترين سنگ پوشش هاي جهان سنگ پوشش تبخيري سازند گچساران مي باشد. که مخزن آسماري را مي پوشاند. درحوضه رسوبي ايرا ن مرکزي بخش زيرين سازند قرمز فوقاني که از لايه انيدريت ونمک است سنگ پوشش سنگ مخزن قم رامي پوشاند.

      +   سنگ پوشش هاي آواري : رس سنگ ها وشيل ها به دليل ناتراوايي شان سنگ پوشش هاي مناسبي را مي سازند. درميان رس ها کائولينيت به دليل مقاومت کم تر درمقابل شکستگي ضعيف ترين ومونت موريونيت به دليل خاصيت شکل پذيري اش بهترين سنگ پوشش را مي سازد.

      +   سنگ پوشش هاي مارني: مارن ها که مخلوطي از آهک ورس اند مي توانند سنگ پوشش هاي نسبتا مناسبي را بسازند. اين گروه ازپوش سنگ ها نسبت به سنگ هاي تبخيري وسنگ هاي رسي داراي ويژگي ضعيف تري براي سنگ پوشش بودن را دارند.

      +   سنگ پوش هاي آهکي: سنگ آهک ريز بلوريا ميکرايت که از دياژنز گل آهکي به وجود مي ايد به دليل ريز دانه بودن خاصيت نفوذپذيري کمي داشته ومي تواند مانند رس سنگ ها سنگ پوشش مناسبي را تشکيل دهد. اين ليتولوژي فقط درتاقديس هاي باچين خوردگي ملايم ويا درنفت گيرهاي چينه مي تواند سنگ پوشش مناسبي را تشکيل دهند.

      +   سنگ پوشش متفرقه : هيدروکربن هاي جامد يا نيمه جامد مانند قيرها گاهي با مسدودنمودن خلل وفرج سنگ ها راه عبور نفت وگاز را مي بندند. و مي توانند سنگ پوشش متفرقه را به وجود آورند ويا ماسه سنگ هاي رس دار نيز ممکن است به حدي ناتراوا شوند که پوشش سنگ رابسازند.